Najstarszy przekaz dotyczący ligawki zawarł w swoim opracowaniu proboszcz z Ciechanowca Jan Krzysztof Kluka z roku 1778: ,,Ligawki, w które pastuchy trąbią; osowe, wierzbowe’’. W owych czasach wykorzystywanie drewnianego rogu było znane przez okolicznych pasterzy, kiedy to wzniosłymi dźwiękami przepędzano bydło i odstraszano wilki.    

Gra na ligawce w okresie adwentu znana była na Podlasiu i Mazowszu już na początku XIX wieku. Wielki miłośnik ligawkowych melodii, arcybiskup warszawski Stanisław Choromański, polecał młodzieży parafialnej z Zambrowa w czasie pasterki grać na tym instrumencie. Na początku XX wieku tradycja gry na ligawce w trakcie trwania adwentu była już bardzo powszechna, o czym wspominali etnografowie badający pogranicze podlasko-mazowieckie, m.in. Zygmunt Gloger, Oskar Kolberg, Stanisław Dworakowski. Ligawki stały się symbolem trąby Archanioła, mającego zwiastować rychłe przyjście Zbawiciela. W okresie II Wojny Światowej zwyczaj ten został zakazany przez hitlerowców. Okupanci obawiali się przekazywania tajnych znaków przez grających na ligawkach.

Dzięki zachowanej spuściźnie i entuzjazmowi osób grających, w latach 70. XX wieku, ówczesny dyrektor muzeum – Kazimierz Uszyński i członkowie Towarzystwa Miłośników Ciechanowca rozpoczęli działania nad reaktywacją tradycji adwentowego grania. Głównym miejscem spotkań osób muzykujących i miłośników folkloru stało się Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu. W 1980 roku przedsięwzięcie zostało przekształcone w Ogólnopolski Konkurs Gry na Instrumentach Pasterskich, dzięki czemu znacznie zwiększyła się liczba uczestników. Od 1990 r. konkurs ma charakterze imprezy międzynarodowej. Na przestrzeni lat uczestniczyli w nim instrumentaliści z Finlandii, Litwy, Białorusi, Meksyku, Australii, Hiszpanii, Szkocji, Irlandii, Niemiec, Bułgarii, Węgier, Ukrainy, Słowacji, Estonii, Szwajcarii.

Ciechanowieckie wydarzenie kulturalne przyczyniło się nie tylko do powrotu staropolskiej tradycji, ale także na nowo pobudziło do życia dawne ośrodki wytwarzania ligawek. Konkurs Gry na Instrumentach Pasterskich im. Kazimierza Uszyńskiego odbywa się w pierwszą niedzielę adwentu, początkowo trwał jeden dzień, a z czasem, ze względu na popularność i większą liczbę uczestników rozszerzono go do dwóch dni. Spotkania stały się nie tylko formą ożywiania folkloru, ale również możliwością do integracji i międzypokoleniowej wymiany doświadczeń  w zakresie sztuki muzykowania.

3-4 grudnia 2022 roku odbędzie się 41. Konkurs Gry na Instrumentach Pasterskich im. Kazimierza Uszyńskiego. Pierwszego dnia (sobota) rozpoczną się przesłuchania uczestników i towarzyszące im koncerty krajowe i zagraniczne (m.in. zespołów ze Szwajcarii i Słowacji). Z kolei drugiego dnia (niedziela) nastąpi uroczyste ogłoszenie wyników sobotniego konkursu oraz uroczysty koncert galowy.

Tekst:
Stanisław Remiszewski, Dział Etnograficzny Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu

Zdjęcia:
Archiwum Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu