Krajobraz Podlasia ukształtowały dwie, a właściwie trzy rzeki: Bug, Narew i Biebrza. Był to teren nizinny, polno-lesisty z niewielką tzw. Wysoczyzną Białostocką.

Sama nazwa Podlasie sugerowała, że ziemie te leżą pod Lachami (nazwa litewska – lenkija = pole) lub pod lasami. Ziemie Podlasia jako ziemie peryferyczne Wielkiego Księstwa Litewskiego i Korony charakteryzowały się zróżnicowanym osadnictwem etniczno-społecznym. Od strony zachodniej, z Mazowsza napływała ludność polska, głównie drobnoszlachecka, od strony wschodniej ludność ruska (białoruska). Z czasem na te tereny przybyły inne grupy etniczno-językowe i wyznaniowe: Tatarzy, Żydzi, Niemcy, Rosjanie (Staroobrzędowcy). Zróżnicowanie etniczne wyrażało się także w zróżnicowaniu religijnym (wyznaniowym): katolicy, prawosławni (w tym unici), mahometanie, izraelici, protestanci. Miało to swój wyraz w różnorodności architektury sakralnej: kościoły, cerkwie, moleny, meczety, bóżnice.

Znaczna część Podlasia (wschodnia) od XVI aż po XIX w. gospodarczo uformowana była przez „pomiarę włóczną”.

Po 1918 r. Podlasie znalazło się w granicach Polski. Miastem wojewódzkim stał się Białystok – stąd Podlasie zaczęto utożsamiać z województwem białostockim, choć w jego skład weszły też północne ziemie Suwalszczyzny.

Zróżnicowanie kulturowo-społeczne widoczne było także w budownictwie wiejskim: dla osadnictwa drobnoszlacheckiego typowymi były domy „dworkowe”, w strefie wschodniej przeważały układy jednotraktowe-wydłużone zalecane przez pomiarę włóczną.

Kultura materialna Podlasia wykazywała wiele podobieństw wynikających z samowystarczalności gospodarczej i rozwiniętemu rzemiosłu wiejskiemu: obróbka drzewa, garncarstwo, tkactwo, plecionkarstwo.

Wyróżniały się niektóre wytwory jak np. w garncarstwie ceramika siwa (czarna), w meblarstwie kubły i toki, oraz skrzynie i kufry o zdobnictwie stempelkowym i mazerowane. Najbardziej zróżnicowane było tkactwo od tkanin lnianych i lniano-wełnianych pasiastych i kraciastych po tkaniny ozdobne wielonicielnicowe: radziuszki, sejpaki, dywany wielonicielnicowe przebierane aż do dywanów dwuosnowowych.

Mimo dość prostych układów architektonicznych na Podlasiu od końca XIX w. aż po dzień dzisiejszy powszechnym było zdobnictwo domów, spichrzów, budynków sakralnych poprzez zastosowanie bogatej snycerki i malowania. Plastyka obrzędowa związana była z rocznym cyklem rolniczym i religijnym rokiem obrzędowym. Najbardziej wyróżniającymi się atrybutami były pisanki zdobione techniką woskową (batikową).

Rzeźba ludowa jeszcze w XIX w. była rzeźbą sakralną. Figury świętych, Matki Boskiej i Chrystusa Ukrzyżowanego powszechnie występowały w przydrożnych kapliczkach i na krzyżach. W kapliczkach wyróżniały się formy domkowe, słupowe (latarnie), nadrzewne. Charakterystycznym stały się wysokie krzyże drewniane i pojawiające się na przełomie XIX/XX w. krzyże żelazne.

Rzeźba o tematyce świeckiej pojawiła się dość późno, właściwie po II wojnie światowej. Poprzedziły ją zabawki ludowe (np. drewniane koniki na biegunach), rekwizyty obrzędowe i figurki zwierząt i ptaków. Wyrób drewnianych i malowanych ptaszków stał się dość powszechnym i intratnym zajęciem dużej grupy rzeźbiarzy.

Rzeźby przedstawiające postacie wiejskie, sceny z życia wsi i wreszcie postacie historyczne zaczęto wykonywać właściwie od poł. XX w. niewątpliwie na skutek inspiracji i zapotrzebowania ludzi spoza środowiska wiejskiego. Przyczyniły się do tego ogłaszane konkursy na rzeźbę ludową i organizowane różnorodne, tematyczne wystawy muzealne.

Prof. Marian Pokropek - etnograf, niekwestionowany autorytet w dziedzinie etnologii, wieloletni kierownik Zakładu Etnografii Polskiej i Słowiańszczyzny w Katedrze Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego, założyciel Muzeum Polskiej Sztuki Ludowej w Otrębusach. W pracy naukowej poświecił się głównie badaniu budownictwa ludowego, sztuki ludowej i plastyki obrzędowej, a jego początkowe zainteresowania badawcze dotyczyły właśnie terenów Podlasia.