Przy stożkach z wełny surowiec podlega początkowo obróbce identycznej jak przy produkcji przędzy. Zgrzeblarka stożkowa oczyszcza, miesza i zagęszcza porcję runa, a następnie nawija je na drewnianą formę. Powstałe w ten sposób dwa stożki z luźnej wełny, połączone podstawami, są następnie rozcinane i trafiają na filcerkę mimośrodową, której zadaniem jest filcowanie, czyli łączenie włókien w zwartą masę. Filcerka wałowa, tak zwany podwójny twister, służy do wstępnego spilśniania stożków: zwiększenia ich gęstości oraz twardości pod wpływem łagodnego ugniatania drewnianymi, karbowanymi walcami. Właściwe spilśnianie odbywało się w foluszu młotowym.

Podczas formowania wstępnego stożki kapelusznicze, poddawane działaniu czynników mechanicznych i gorącej pary, stopniowo przybierają kształt dzwonu. Stosowane są w tym celu między innymi takie urządzenia, jak: rozciągarka stożków, kapeliniarka czy rozciągarka rond. Stożek przekształca się kapelusz podczas formowania zasadniczego: po gruntownym naparzeniu naciągany jest na drewnianą formę, a następnie trafia do suszarni. Prasa piaskowa służył do prasowania rond kapeluszy, a maszyna do szlifowania i szczotkowania do wyrównania powierzchni wyrobów i nadania im odpowiedniej gładkości.

Obecnie jedyną firma w Polsce, która wciąż produkuje filcowe kapelusze tradycyjnymi metodami jest Skoczowska Fabryka Kapeluszy Polkap S.A. Historia skoczowskiej fabryki rozpoczęła się w 1924 roku, kiedy kapelusznicza firma „Hückel Sohne” otworzyła swoją filię w Skoczowie. Od tamtej pory, po wielu zmianach własnościowych i restrukturyzacyjnych, zakład nieprzerwanie prowadzi swoją działalność. To właśnie w tym mieście od dziesięcioleci w męskie nakrycia głowy zaopatruje się Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca „Mazowsze”.

Tekst:
Opracowanie na podstawie: Piotr Kenig, Wioletta Stysińska, Stara Fabryka. Przemysł Bielsko-Białej w XIX i XX wieku. Dawna technika włókiennicza, Bielsko-Biała, 2018

Zdjęcia:
Radosław Kaźmierczak, Skoczowska Fabryka Kapeluszy Polkap S.A.