Ośrodek bielsko-bialski tworzą dwa niegdyś odrębne organizmy miejskie, połączone ze sobą w 1951 roku. Siostrzane miasta, Bielsko i Biała, swój rozwój zawdzięczały przede wszystkim tkaninom wełnianym, produkowanym od połowy XVI wieku, początkowo przez rękodzielników, później przez liczne fabryki. Słynna „bielska wełna” znana była na całym świecie. Od połowy XIX wieku rozwijał się też przemysł metalowy, maszynowy oraz inne gałęzie wytwórczości. Wzrost zamożności znalazł swoje odbicie w obrazie Bielska, zwanego przez jednych Małym Wiedniem, przez innych Śląskim Manchesterem, w latach międzywojennych jednego z najbogatszych miast na zachodnich kresach Rzeczpospolitej. Młodsza siostra Bielska, Biała, należała do najbardziej uprzemysłowionych miast Galicji i zachodniej Małopolski. Rozwój gospodarczy okresu powojennego przekształcił Bielsko-Białą w „miasto 100 przemysłów”.

Po 1946 roku znajdujące się w Bielsku-Białej liczne firmy zajmujące się przemysłem włókienniczym upaństwowiono, a następnie rozpoczęto ich scalanie w duże przedsiębiorstwa. W 1948 roku utworzono Państwowe Zakłady Przemysłu Wełnianego Nr 14 – kombinat obejmujący 37 największych fabryk Bielska, Białej i okolicy. Już w 1950 roku podczas kolejnej reorganizacji, w miejsce PZPW Nr 14 powstało kilkanaście wielooddziałowych przedsiębiorstw. W 1959 roku Bielsko-Biała stało się siedzibą Zjednoczenia Przemysłu Wełnianego „Południe”, nadzorującego zakłady włókiennicze z terenu całej południowej Polski. Do początku lat 70. XX wieku produkcję skomasowano w dużych Zakładach Przemysłu Wełnianego, takich jak: „Bewelana”, „Finex”, „Krepol”, „Lantex”, „Merilana”, „Relana”, „Rytex”, „Wega”, „Weldoro” oraz „Welux”.

W latach 90. bielsko-bialski przemysł włókienniczy zaczął upadać i wiele zakładów zlikwidowano. Jedną z ostatnich firm, kontynuujących tradycje i sposoby produkcji „bielskiej wełny” jest Rytex, w którym do dziś zaopatruje się Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca „Mazowsze”. I choć czasy największej świetności przemysłu włókienniczego u podnóża Beskidów minęły bezpowrotnie, o dawnym znaczeniu tej dziedziny wytwórczości przypominają dzisiaj liczne budynki pofabryczne a także maszyny, urządzenia i pamiątki zgromadzone w Starej Fabryce, oddziale Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej.

Tekst:
Opracowanie na podstawie: Piotr Kenig, Wioletta Stysińska, Stara Fabryka. Przemysł Bielsko-Białej w XIX i XX wieku. Dawna technika włókiennicza, Bielsko-Biała, 2018

Zdjęcia:
Produkcja tkanin wełnianych w fabryce Karol Jankowski i Syn, Bielsko, lata 30. XX w., fotografie ze Zbiorów Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej